Հարկեր
Արևմտյան Հայաստանի գյուղացիները զանազան հարկեր էին տալիս պետությանը:Նրանք վճարում էին տասանորդ(աշաբ,ուշաբ),տարեկան հարկ (սայանե),որը 1872 թ փոխարինվեց կալվածահարկով
(էմլաք),և վաստկահարկով,եկամտակահարկով (թեմեթու),ոչխարհի հարկ,զինվորական
հարկ (բեդելի-ասկերի) և այլն:
70-ական թվականներին
տասանորդը
հավաքվում էր գյուղացիների ստացած բերքից՝ ցորենից,բրնձից,բանջարաբոստանային և այգեգործական մթերքներից, տեխնիկական կուլտուրաներից,խոտից:Ռուս-Թուրքական պատերազմից հետո տասանորդը արդեն բնամթերքով հավաքվում
էր միայն հացահատիկից, իսկ մնացած բնամթերքի
փոխարեն հավաքվում էր դրամ:
Կալվածահարկը վերցվում էր գյուղացիների անշարժ գուքից հողամասից,տնամերձ հողակտորից,կալից,տնից և այլ կառույցներից 1000-ղուրուշ արժեքից 4-10 ղուրուշ:
Վաստակի հարկը կամ եկամտահարկը գանձվում էր գյուղացիների կողմնակի զբաղմունքներից (առևտրից, արհեստից) ստացած եկամուտներից դրանց 3-5%-ի չափով:
Ոչխարի հարկը
վերցվում էր ոչխարների գլխաքանակից
՝ յուրաքանչյուր գլխից երեք ղուրուշ:
Զինվորական հարկ գանձվում էր միայն քրիստոնյաներից, զինվորական
ծառայության փոխարեն յուրաքանչյուր տղամարդուց (անկախ տարիքից) տարեկան 20 զուրուշ:
Կառավարությունը հարկեր ու
տուրքեր էր վերցնում նաև զանազան գործարքների համար:Գյուղացին պարտավոր էր հողը վաճառելիս վճարել օտարման հարկ (ֆերաղ
),՝հողի արժեքի յուրաքնչյուր (1000
ղուրուշից 25 ղուրուշ):Կայքագիր վերցնելիս կայքագրի հարկ (թափու-վերգսի)՝ 6 ղուրուշ, հացահատիկ վաճառելիս՝ հացահատիկի հարկ (քիլե փարասի)՝ յուրաքանչյուր քիլեից
(1 քիլեն=7-8 փթի ) 1 փարա (5 փարան=1.03 կոպ.)
հողը ժառանգությամբ ստանալիս՝ փոխանցման հարկ (իթիհալ)՝
այդ հողի արժեքի 4-10 % և այլն:
Հարկերը սահմանվում էին գյուղացիների կարողությունից բարձր չափերով , որի
հետևանքով կուտակվու մ էին ապառիկներ:Միայն 1897թ գյուղացիները
պեությանը պարտք էին Կարենի գավառում՝ 1.452 հազ.,Դեջանում՝
1.486 հազ., Քրդիում 1.225.հազ., Խնուսում՝1.215 հազ., Բաբերգում 633 հազար ղուրուշ:
Արևմտահայ գյուղացիությունը
որոշակի պարտավուրություններ ուներ նաև եկեղեցու հանդեպ:Կ.Պոլսի հայոց պաատրիարքարանը յուրանքանչյուր տարի վանքերից ու
եկեղեցիներից ստանում էին տուրք՝ մուկաթա
նրան ց տարեկան եկամտի մոտ 10-ից
20%-ի
չափով:Այս տուրքը հիմնականում հավաքվում էր գյուղացիներից:
Հայոց վանքերն ու եկեղեցիները պարտադրու մ էին գյուղացիներին կատարել զուբարա՝ այսինքն՝ աշխատել իրենց կալվածքներում:Նրանց գյուղացիներից հավաքում էին նաև եկեղեցական
տուրք՝ պտղի:Բնակչությունը պարտավոր էր ծախսեր կատարել նաև եկեղեցուր համար:Վանում՝ մանկան մկրտության
համար ՝
2-5 ղուրուշ, պսակադրման համար՝
10-20 ղուրուշ, ննջեցյալի թաղման
համար 5-20 ղուրուշ, տնօրհեքի
համար՝ 30-40
